Stany chorobowe skóry stóp wieku dziecięcego, charakterystyka i postępowanie w gabinecie podologicznym

Zmiany chorobowe skóry stóp mogą być spowodowane deformacjami w obrębie kończyn dolnych, zakażeniami grzybiczymi, wirusowymi oraz bakteryjnymi. Dodatkowo opisane zostały inne najczęściej spotykane choroby skóry w wieku dziecięcym spotykane w gabinecie podologicznym.

Choroby te często są ze sobą powiązane, lub jedna sprzyja powstawaniu drugiej. Każdy z niżej wymienionych stanów chorobowych wymaga diagnostyki oraz leczenia podologicznego lub dermatologicznego, w przypadku powstawania hiperkeratoz również ortopedycznego.

Nie wolno bagatelizować żadnej ze zmian widocznych na stopach, gdyż niekiedy może być ona jedynym objawem choroby ogólnoustrojowej.

Brodawki podeszwowe

Brodawki podeszwowe (łac. Verrucae vulgares plantaris) wywołane są przez wirus brodawczaka ludzkiego HPV. Stanowią one około 30% brodawek pojawiających się na skórze. Na podeszwach stóp wyróżnia się dwa rodzaje brodawek: typu myrmecia oraz mozaikowe.

Brodawki myrmecia wywołane są przez wirus HPV 1, są to nieliczne lub pojedyncze zmiany, głęboko umiejscowione w skórze. Mogą dawać odczyny zapalne oraz powodować dolegliwości bólowe. Brodawki wywołane przez ten typ wirusa mogą pojawiać się również w okolicach około paznokciowych i pod paznokciowych. Umiejscowienie to może dawać dużą bolesność.

Brodawki mozaikowe wywołane są tym samym wirusem HPV 2, co brodawki występujące na dłoniach. Są to powierzchowne, niebolesne zmiany występujące w skupiskach. Charakteryzują się częstymi nawrotami i przewlekłym przebiegiem.

Do zakażenia brodawkami podeszwowymi dochodzi poprzez kontakt bezpośredni z chorą osobą lub przedmiotem przez nią używanym. Niekiedy dodatkowo sprzyja temu nadpotliwość oraz obniżenie odporności układu immunologicznego.

Otarcia oraz urazy na skórze stóp- przerwana ciągłość naskórka, również sprzyjają zakażeniom. Jest to częsty problem dzieci chodzących na basen oraz korzystających z miejsc publicznych. Dywany w przedszkolach, punktach zabaw są idealnym miejscem bytowania patogenów.  Po zakażeniu okres rozwijania się zmiany trwa od kilku tygodniu do nawet roku.

Inwazyjne i nieinwazyjne leczenie brodawek

Leczenie brodawek można podzielić na inwazyjne i nieinwazyjne. Jedną z nich jest aplikacja na zmienione chorobowo miejsce środków przyżegających. Ich zadaniem jest wytworzenie pęcherza w warstwie podstawnej lub pod naskórkowego a następnie oczyszczenie go z nekrotycznych kawałków naskórka.

Po tak oczyszczonej zmianie podolog aplikuje specjalistyczne produkty oraz opatrunki. Do najczęstszych terapii usuwania brodawek stosuje się leczenie chemiczne oraz leczenie miejscowe preparatami przeciwwirusowymi.

Pacjent po pierwszej wizycie u podologa dostaje wytyczne, w jaki sposób oraz jak często należy go nakładać. Po upływie określonego czasu stosowania, musi zgłosić się do podologa w celu oczyszczenia zmiany oraz kontroli postępów leczenia.

Cała terapia zarówno w gabinecie podologicznym, jak i w domu trwa od kilku tygodniu do kilku miesięcy. Jest to warunkowane wielkością brodawki, jak i czasem jej występowania na skórze pacjenta. . Po usunięciu zmiany należy przestrzegać zaleceń podologa oraz profilaktyki, gdyż zmiany te mają tendencję do nawracania.

Grzybica

Grzybice stóp (łac. tinea pedum) są jedną z najczęstszych infekcji grzybiczych skóry człowieka, wywołane przez grzyby dermatofitowe: T.rubrum, T. mentagrophytes, E. fluccosum. Do zakażeń dochodzi najczęściej poprzez chodzenie boso w miejscach publicznych, basenach, salach gimnastycznych, szatniach, wspólnych prysznicach i łazienkach.

Czynniki sprzyjające rozwojowi infekcji grzybiczej to również zaburzenia odporności, schorzenia endokrynologiczne i metaboliczne, nadmierna potliwość, uszkodzenia naskórka. 

Dodatkowo niekorzystanie wpływa noszenie nieprzewiewnego obuwia oraz skarpet, gdyż wilgotne środowisko oraz ciepło daje lepsze warunki bytowania grzybów. W zależności od umiejscowienia dzielą się one na grzybicę międzypalcową, potnicową oraz złuszczającą.

Leczenie grzybicy

Leczenie należy rozpocząć od badania mikologicznego. Należy pamiętać, aby przed poborem materiału do badania nie stosować żadnego leczenia przeciwgrzybiczego, przez co najmniej dwa tygodnie.

Dodatkowymi badania wspomagającymi jest bezpośrednie badanie mikroskopowe oraz badanie w lampie Wooda. Dodatkowo zalecane jest odkażenie obuwia oraz skarpet środkami przeznaczonymi do tego celu. Można również skorzystać z autoklawu srebrowego, wykorzystującego jony srebra znajdującego się w niektórych gabinetach podologicznych.

Bardzo ważne jest oczyszczenie powstałych zrogowaceń oraz zmian na skórze, a następnie aplikacja odpowiedniego preparatu zgodnie z wychodowanym patogenem.

Hiperkeratozy

Hiperkeratozy (łac. Hyperkeratosis) rzadko spotykane problemy skórne u dzieci, są to obszary pogrubiałej warstwy rogowej naskórka. Bardzo często jednak spotykane u dzieci z dużymi wadami kończyn dolnych, nieprawidłowym ustawieniem stóp podczas chodzenia. Jest to spowodowane nieprawidłowym rozkładem sił na podeszwach stóp

Podolog podejrzewając deformacje lub nieprawidłowe ustawienie stóp dziecka powinien skierować pacjenta do ortopedy lub fizjoterapeuty w celu dalszej diagnostyki.

Pielęgnacja domowa powinna polegać na nawilżaniu oraz systematycznym sprawdzaniu stanu skóry i paznokci dziecka oraz obuwia w celu wyeliminowania powstawania kolejnych zmian.

Nadmierna potliwość – Hiperhydroza

Nadmierna potliwość stóp (łac. hyperhidrosis plantaris) to choroba spowodowana zwiększonym wytwarzaniem potu przez gruczoły ekrynowe, pojawiająca się w różnych okresach życia . Wydzielanie potu powoduje regulację temperatury ciała, zapobiega przegrzaniu się organizmu, dodatkowo pełni funkcję wydalniczą oraz poprzez zmniejszanie pH na powierzchni skóry pełni rolę przeciwbakteryjną.

Należy zwrócić uwagę, iż podczas zdenerwowania, stresu, wysiłku fizycznego wydzielanie zwiększonej ilości potu jest przyjmowane jako norma. Hiperhydroza powoduje znacznie większe wydzielanie potu niż to konieczne do utrzymania odpowiedniej temperatury. Występują dwa rodzaje nadpotliwości: wrodzona (pierwotna) oraz nabyta (wtórna).

Nadmierna potliwość to bardzo częsty problem przychodzących dzieci do gabinetu podologicznego. Może powodować zmiany troficzne, macerację naskórka, powstawanie mikroskopijnych dziurek w zrogowaciałym naskórku. Wilgotne środowisko skóry stóp przyczynia się do wtórnych zakażeń grzybiczych: grzybica skóry stóp i paznokci, bakteryjnych: keratoliza dziobata oraz wirusowych: brodawki wirusowe. Do leczenia lub zmniejszenia opisanego wyżej schorzenia można wykorzystać różnego rodzaju metody.

W gabinecie podologicznym stosuje się zabiegi jontoforezy, preparaty dezodorujące i antyperspiranty, zasypki, ich działanie utrzymuje się przez krótki okres czasu, jednak daje możliwość większego komfortu dla małych pacjentów.

Ważne jest, aby nie przegrzewać stóp dziecka. Częsta zmiana skarpet, wykonanych z bawełny dla lepszej przepuszczalności powietrza, jak i oczywiście odpowiednia higiena- częste mycie oraz dokładne osuszanie stóp, szczególnie między palcami. Obuwie powinno być wykonane z przewiewnych materiałów, stosowanie wkładek do obuwia z aktywnym węglem, który pochłania nadmiar wilgoci.

Dziecięca dermatoza stóp

Dziecięca dermatoza stóp (łac. juvenile plantar dermatosis) występuje najczęściej u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym i przedszkolnym.

Charakteryzuje się symetrycznym rumieniem oraz złuszczającymi ogniskami. Niekiedy dochodzi do powstawania pęknięć i szczelin.

W porównaniu do wyprysku potnicowego nie stwierdza się obecności pęcherzy. Zmiany zlokalizowane są na podeszwowej części palucha, pięcie oraz przodostopiu.

Wyprysk potnicowy

Wyprysk potnicowy (łac. eczema dyshidroticum) wbrew nazwie nie zawsze wiąże się on z nadmierną potliwością. Charakteryzuje się pojawieniem drobnych pęcherzyków o napiętej strukturze wypełnionych płynem surowiczym, z nasilonym świądem.

Zmiany zlokalizowane są na dłoniach oraz stopach, przebieg choroby ma charakter przewlekły oraz nawrotowy. Alergeny powodujące wyprysk potnicowy mogą być pochodzenia zewnętrznego, jak i wewnętrznego.

Zaliczamy do nich między innymi skazę atopową, alergię kontaktową na nikiel, chrom, kobalt, mieszanki zapachowe oraz nadwrażliwość na sole metali w pożywieniu.